तुमची नुकतीच NHS मध्ये रक्त तपासणी झाली असल्यास, तुम्ही कदाचित संक्षेप आणि संख्यांची सूची पहात आहात ज्याचा तुम्हाला फारसा अर्थ नाही. हा लेख तुम्हाला कदाचित दिसणारे काही सामान्य रक्त चाचणी परिणाम समजून घेण्यास मदत करेल. तथापि, हे एक मूलभूत मार्गदर्शक आहे हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे.

यकृत कार्य चाचणी (LFTs)

लिव्हर फंक्शन चाचण्या या चाचण्यांचा एक गट आहे जो तुमचे यकृत किती चांगले काम करत आहे हे तपासण्यात मदत करतो. येथे काही महत्वाचे आहेत:

ALT (अलानाइन एमिनोट्रान्सफेरेस) आणि AST (Aspartate Aminotransferase): हे एन्झाइम यकृताच्या पेशींमध्ये आढळतात. जेव्हा यकृत खराब होते तेव्हा हे एन्झाइम रक्तप्रवाहात सोडले जातात. सामान्य पातळीपेक्षा जास्त यकृत रोग किंवा नुकसान सूचित करू शकते.

ALP (अल्कलाइन फॉस्फेटस): हे एन्झाइम यकृत आणि हाडांमध्ये आढळते. उच्च पातळी यकृत रोग किंवा हाडांचे विकार सूचित करू शकते.

बिलीरुबिन: हे यकृताद्वारे प्रक्रिया केलेले कचरा उत्पादन आहे. उच्च पातळी यकृत किंवा पित्त नलिकांसह समस्या दर्शवू शकते.

Gamma GT (Gamma Glutamyl Transferase): यकृत किंवा पित्त नलिकांना हानी पोहोचवणार्‍या परिस्थितीत हे एन्झाइम अनेकदा वाढलेले असते.

अल्बमिन: हे यकृताने बनवलेले प्रथिन आहे आणि त्याची वाढ टिकवून ठेवण्यासाठी आणि ऊतकांची दुरुस्ती करण्यासाठी आवश्यक आहे. कमी पातळी यकृत किंवा मूत्रपिंड समस्या सूचित करू शकते.

पूर्ण रक्त गणना (FBC)

संपूर्ण रक्त गणना तुमच्या रक्ताच्या वेगवेगळ्या भागांचे मोजमाप करते.

हिमोग्लोबिन (Hb): लाल रक्तपेशींमधील हा पदार्थ शरीराभोवती ऑक्सिजन वाहून नेतो. कमी पातळी अशक्तपणा सूचित करू शकते.

पांढऱ्या रक्त पेशी (WBC): हे तुमच्या रोगप्रतिकारक शक्तीचा भाग आहेत आणि संक्रमणांशी लढण्यास मदत करतात. उच्च पातळी संसर्ग, जळजळ किंवा रोगप्रतिकारक विकार दर्शवू शकते. कमी पातळी एक कमकुवत रोगप्रतिकार प्रणाली सूचित करू शकते.

पांढऱ्या रक्त पेशी पुढे वेगवेगळ्या प्रकारांमध्ये विभागल्या जातात, प्रत्येकाची भूमिका वेगळी असते:

• न्यूट्रोफिल्स: या पेशी पांढऱ्या रक्त पेशींचा सर्वात सामान्य प्रकार आहेत आणि संक्रमणांना प्रतिसाद देणारी पहिली आहेत.
• लिम्फोसाइट्स: या पेशी तुमच्या रोगप्रतिकारक शक्तीसाठी महत्त्वपूर्ण आहेत आणि तुमच्या शरीराच्या विषाणूंच्या प्रतिसादात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
• मोनोसाइट्स: या पेशी बॅक्टेरियाशी लढण्यास मदत करतात.
• ईओसिनोफिल्स: या पेशी परजीवींचा सामना करण्यास मदत करतात आणि ऍलर्जीमध्ये देखील भूमिका बजावतात.
• बासोफिल: या पेशी दाहक प्रतिक्रिया आणि ऍलर्जीमध्ये गुंतलेली असतात.

प्लेटलेट्स (Plt): या लहान पेशी आहेत ज्या तुमचे रक्त गोठण्यास मदत करतात. उच्च किंवा निम्न पातळी अनेक परिस्थिती दर्शवू शकते आणि तुमच्या रक्ताच्या गुठळ्या होण्याच्या क्षमतेवर परिणाम करू शकते.

युरिया आणि इलेक्ट्रोलाइट्स (U&Es)

ही चाचणी तुमच्या रक्तातील सोडियम, पोटॅशियम आणि युरिया सारख्या पदार्थांची पातळी मोजून मूत्रपिंडाचे कार्य तपासते. असामान्य पातळी तुमच्या मूत्रपिंडात किंवा तुमच्या शरीरातील द्रव आणि इलेक्ट्रोलाइट शिल्लक असलेल्या समस्या दर्शवू शकते.

सोडियम (Na+): सोडियम हे इलेक्ट्रोलाइट आहे जे तुमच्या शरीरातील द्रव संतुलन राखण्यास मदत करते. असामान्य पातळी निर्जलीकरण, मूत्रपिंड समस्या किंवा काही हार्मोनल विकार दर्शवू शकते.

पोटॅशियम (K+): पोटॅशियम हे आणखी एक महत्त्वाचे इलेक्ट्रोलाइट आहे जे हृदय आणि स्नायूंचे योग्य कार्य राखण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. पोटॅशियमच्या उच्च किंवा कमी पातळीची विविध कारणे असू शकतात आणि त्यांना वैद्यकीय मदतीची आवश्यकता असू शकते.

क्लोराईड (Cl-): क्लोराईड हे इलेक्ट्रोलाइट आहे जे तुमच्या शरीरातील द्रवपदार्थांचे संतुलन राखण्यासाठी सोडियमशी जवळून कार्य करते. असामान्य क्लोराईड पातळी मूत्रपिंड समस्या किंवा विशिष्ट चयापचय स्थिती सूचित करू शकते.

बायकार्बोनेट (HCO3-)बायकार्बोनेट हे तुमच्या शरीरातील ऍसिड-बेस बॅलन्सचे नियमन करण्यात गुंतलेले रसायन आहे. किडनीचे आजार किंवा श्वसनाचे विकार यांसारख्या स्थितींमध्ये असामान्य पातळी दिसू शकते.

युरिया: युरिया हे प्रथिनांच्या विघटनातून यकृतामध्ये तयार होणारे टाकाऊ पदार्थ आहे. रक्तातील त्याची पातळी मूत्रपिंडाचे कार्य प्रतिबिंबित करू शकते आणि वाढलेली पातळी मूत्रपिंडाचे कार्य बिघडलेले किंवा निर्जलीकरण दर्शवू शकते.

क्रिएटिनिन: क्रिएटिनिन हे स्नायूंद्वारे तयार होणारे आणि मूत्रपिंडांद्वारे उत्सर्जित होणारे टाकाऊ पदार्थ आहे. हे सामान्यतः मूत्रपिंडाच्या कार्याचे मूल्यांकन करण्यासाठी वापरले जाते. क्रिएटिनिनची उच्च पातळी मूत्रपिंडाचे कार्य कमी दर्शवू शकते.

अंदाजे ग्लोमेरुलर फिल्टरेशन रेट (eGFR): हे क्रिएटिनिन स्तरांवर आधारित एक गणना केलेले मूल्य आहे जे तुमचे मूत्रपिंड तुमच्या रक्तातील कचरा किती चांगले फिल्टर करत आहेत याचा अंदाज लावतात. कमी eGFR मूत्रपिंडाचे कार्य कमी झाल्याचे सूचित करू शकते.

कोलेस्टेरॉल

ही चाचणी तुमच्या रक्तातील विविध प्रकारचे कोलेस्टेरॉल आणि ट्रायग्लिसराइड्सचे स्तर मोजते, ज्यामुळे तुमच्या हृदयविकाराच्या जोखमीचे मूल्यांकन करण्यात मदत होते.

एकूण कोलेस्ट्रॉल: हे उच्च घनता लिपोप्रोटीन (HDL) कोलेस्टेरॉल आणि कमी-घनता लिपोप्रोटीन (LDL) कोलेस्टेरॉल या दोन्हींसह तुमच्या रक्तातील एकूण कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण मोजते. हे तुमच्या कोलेस्टेरॉलच्या पातळीचे एकंदर सूचक आहे.

एचडीएल कोलेस्ट्रॉल: उच्च घनतेचे लिपोप्रोटीन कोलेस्टेरॉल अनेकदा "चांगले" कोलेस्टेरॉल म्हणून ओळखले जाते. हे तुमच्या रक्तातील अतिरिक्त कोलेस्टेरॉल काढून टाकण्यास मदत करते आणि प्रक्रियेसाठी ते यकृताकडे घेऊन जाते. एचडीएल कोलेस्टेरॉलची उच्च पातळी सामान्यतः हृदयाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर मानली जाते.

एलडीएल कोलेस्ट्रॉल: लो-डेन्सिटी लिपोप्रोटीन कोलेस्टेरॉलला अनेकदा "खराब" कोलेस्ट्रॉल म्हणतात. हे रक्तवाहिन्यांमध्ये प्लेक तयार करण्यास योगदान देते, ज्यामुळे हृदयरोग आणि स्ट्रोकचा धोका वाढतो. एलडीएल कोलेस्टेरॉलची निम्न पातळी सामान्यत: इष्ट असते.

ट्रायग्लिसरायड्स: ट्रायग्लिसराइड्स ही एक प्रकारची चरबी आहे जी तुमच्या रक्तप्रवाहात फिरते. ते तुमच्या शरीरासाठी ऊर्जेचा स्रोत आहेत. ट्रायग्लिसराइड्सची उच्च पातळी हृदयविकाराच्या वाढीव जोखमीशी संबंधित असू शकते, विशेषत: इतर जोखीम घटकांसह एकत्रित केल्यावर.

कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण: कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण तुमच्या हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी आरोग्याबद्दल अतिरिक्त अंतर्दृष्टी प्रदान करते. सर्वात सामान्यपणे गणना केलेल्या गुणोत्तरांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• एकूण कोलेस्ट्रॉल/एचडीएल प्रमाण: हे गुणोत्तर एकूण कोलेस्टेरॉल पातळीची HDL कोलेस्टेरॉल पातळीशी तुलना करते. कमी गुणोत्तर हे सामान्यतः चांगले मानले जाते, कारण ते एकूण कोलेस्टेरॉलमध्ये "चांगले" कोलेस्टेरॉलचे उच्च प्रमाण दर्शवते.
• LDL/HDL प्रमाण: हे गुणोत्तर LDL कोलेस्टेरॉल पातळीची HDL कोलेस्टेरॉल पातळीशी तुलना करते. पुन्हा, कमी प्रमाण सामान्यतः श्रेयस्कर आहे, कारण ते हृदयविकाराचा कमी धोका सूचित करते.

क्लोटिंग चाचण्या

प्रोथ्रोम्बिन वेळ (पीटी) आणि आंतरराष्ट्रीय सामान्य प्रमाण (INR): या चाचण्या तुमच्या रक्ताच्या गुठळ्या किती लवकर होतात हे मोजतात. ते सहसा वॉरफेरिन सारख्या अँटीकोआगुलंट्स (रक्त पातळ करणारी औषधे) उपचारांवर लक्ष ठेवण्यासाठी वापरले जातात. उच्च INR किंवा PT चा अर्थ असा आहे की तुमचे रक्त सामान्य पेक्षा अधिक हळूहळू गोठत आहे, ज्यामुळे रक्तस्त्राव होण्याचा धोका वाढू शकतो.

इतर कसोटी

सी-रिएक्टिव प्रथिने (सीआरपी): हे एक प्रोटीन आहे जे शरीरात जळजळ होण्याच्या प्रतिसादात वाढते. उच्च पातळी संसर्ग किंवा दीर्घकालीन रोग जसे की संधिवात किंवा ल्युपस सूचित करू शकते.

अ‍ॅमीलेझ: हे एक एन्झाइम आहे जे तुमच्या शरीराला अन्न पचवण्यास मदत करते. उच्च पातळी स्वादुपिंडाचा दाह सारख्या परिस्थितीसह आपल्या स्वादुपिंडातील समस्या दर्शवू शकते.

डी-डायमर: हा एक प्रोटीन तुकडा आहे जो तुमच्या शरीरात रक्ताची गुठळी विरघळल्यावर तयार होतो. उच्च पातळी सूचित करू शकते की तुमच्या शरीरात लक्षणीय गुठळ्या होत आहेत.

रक्तातील ग्लुकोज: ही चाचणी तुमच्या रक्तातील ग्लुकोजचे (साखर) प्रमाण मोजते. उच्च पातळी मधुमेह दर्शवू शकते, तर कमी पातळीमुळे हायपोग्लाइसेमिया (कमी रक्तातील साखर) होऊ शकते.

थायरॉईड फंक्शन टेस्ट (TFTs): या चाचण्या थायरॉईड-उत्तेजक संप्रेरक (TSH) आणि थायरॉक्सिन (T4) चे स्तर तपासून तुमचे थायरॉइड किती चांगले काम करत आहे हे मोजतात. असामान्य पातळी हायपोथायरॉईडीझम किंवा हायपरथायरॉईडीझम सारख्या परिस्थिती दर्शवू शकते.

निष्कर्ष

या मार्गदर्शकाने तुम्हाला तुमच्या रक्त तपासणीच्या परिणामांची चांगली समज दिली असली तरी, हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे की या चाचण्या चित्राचा फक्त एक भाग आहेत. तुमची लक्षणे, वैद्यकीय इतिहास आणि इतर तपासण्यांच्या संदर्भात तुमचे जीपी किंवा विशेषज्ञ या परिणामांचा अर्थ लावतील. त्यामुळे तुम्हाला तुमच्या निकालांबद्दल काही प्रश्न किंवा चिंता असल्यास, स्पष्टीकरणासाठी तुमच्या डॉक्टरांना किंवा नर्सला विचारण्यास अजिबात संकोच करू नका. ते तुम्हाला मदत करण्यासाठी आहेत.