Malamalama i I'uga o Su'ega Toto
Saunia e Lauren Amphlett

Afai e le'i leva ona fai sau su'ega toto i le NHS, atonu o lo'o e va'ava'ai i se lisi o fa'apuupuuga ma fuainumera e le'o aoga ia te oe. O lenei tusiga o le a fesoasoani ia te oe e te malamalama ai i nisi o taunuuga masani o suʻega toto e te ono vaʻaia. Ae ui i lea, e taua le manatua o se taʻiala autu lea.

Su'ega o Galuega ole ate (LFTs)

O su'ega o galuega ole ate o se vaega o su'ega e fesoasoani e siaki ai le lelei o lou ate. O nisi nei o mea taua:

ALT (Alanine Aminotransferase) ma AST (Aspartate Aminotransferase): O nei enzymes e maua i totonu o sela o le ate. A fa'aleagaina le ate, e tu'u atu nei enzymes i totonu o le toto. E maualuga atu nai lo tulaga masani e mafai ona faʻaalia ai le maʻi ate poʻo le faʻaleagaina.

ALP (Alkaline Phosfatase): O lenei enzyme e maua i le ate ma ivi. O maualuga maualuga e mafai ona faʻaalia ai faʻamaʻi ate poʻo faʻalavelave ponaivi.

Bilirubin: Ole mea lea ole otaota e gaosia e le ate. O maualuga maualuga e mafai ona faʻaalia ai se faʻafitauli i le ate poʻo le gaʻo.

Gamma GT (Gamma Glutamyl Transferase): O lenei enzyme e masani ona maualuga i tulaga e mafua ai le faaleagaina o le ate poʻo le gaʻo.

Albumin: Ole polotini lea e faia e le ate, ma e mana'omia e fa'atumauina ai le tuputupu a'e ma le fa'aleleia o a'ano. E mafai ona fa'ailoa mai se fa'afitauli ile ate po'o fatuga'o.

Faitauga Toto atoa (FBC)

O le faitau atoa o le toto e fua ai vaega eseese o lou toto.

Hemoglobin (Hb): O le mea lea i sela mūmū o le toto e ave ai le okesene i le tino. O le maualalo o le maualuga e mafai ona taʻu mai ai le anemia.

sela pa'epa'e (WBC): O vaega ia o lou tino puipuia ma fesoasoani e tau fa'ama'i pipisi. O maualuga maualuga e mafai ona faʻaalia ai se faʻamaʻi, mumū poʻo se faʻafitauli faʻaletonu. E mafai ona fa'ailoa mai le fa'avaivaia o le tino.

O sela paʻepaʻe ua toe vaevaeina i ituaiga eseese, e tofu ma se matafaioi eseese:

  • Neutrophil: O sela nei o le ituaiga sili ona taatele o sela paʻepaʻe ma e muamua ona tali atu i faʻamaʻi.
  • Lymphocytes: O nei sela e taua tele i lou tino puipuia ma e iai sona sao taua i le tali atu a lou tino i siama.
  • Monocytes fai: E fesoasoani nei sela e tetee atu ai siama.
  • Os Eosinophils: O nei sela e fesoasoani e tetee atu ai parasite ma e iai foi sona sao i allergies.
  • Basofil: O nei sela o lo'o a'afia i fa'alavelave fa'aleaga ma allergies.

Platelet (Plt): O sela laiti ia e fesoasoani i lou toto e fa'amalo. O le maualuga pe maualalo e mafai ona faʻaalia ai le tele o tulaga ma e mafai ona afaina ai le malosi o lou toto e faʻafefe.

Urea & Electrolytes (U&Es)

O lenei su'ega e siaki ai le ga'o e ala i le fuaina o le maualuga o mea e pei o le sodium, potassium, ma le urea i lou toto. O tulaga fa'aletonu e mafai ona fa'ailoa mai ai se fa'afitauli i ou fatuga'o po'o le paleni ole vai ma le electrolyte o lou tino.

Sodium (Na+): O le Sodium o se electrolyte e fesoasoani e faatumauina le paleni o le vai i lou tino. Ole maualuga ole tulaga e mafai ona fa'aalia ai le fa'amama, fa'afitauli o fatuga'o, po'o nisi fa'afitauli o le hormonal.

Palisa (K+): O le potassium o se isi eletise taua e faia se sao taua i le tausia lelei o le fatu ma maso. O le maualuga pe maualalo le maualuga o le potassium e mafai ona i ai mafuaaga eseese ma atonu e manaʻomia ai togafitiga faafomaʻi.

Klorida (Cl-): Chloride o se electrolyte e galulue vavalalata ma le sodium e faʻamautu ai le paleni o vai i totonu o lou tino. Ole maualuga ole chloride e ono fa'ailoa mai ai fa'afitauli ile fatuga'o po'o nisi fa'afitauli ole gasegase.

Bicarbonate (HCO3-): Bicarbonate ose vaila'au e a'afia i le fa'atonutonuina o le paleni o le acid-base i lou tino. E mafai ona iloa tulaga e le masani ai ile ma'i fatuga'o po'o fa'aletonu ile manava.

urea: O le Urea ose mea leaga ua fausia i le ate mai le malepelepe o polotini. O lona maualuga i totonu o le toto e mafai ona atagia ai le gaioiga o fatugaʻo, ma o le maualuga maualuga e ono faʻaalia ai le faaletonu o le fatugaʻo poʻo le faʻamaʻaina.

Creatinine: Creatinine ose otaota e gaosia e maso ma alu ese mai fatugaʻo. E masani ona fa'aaoga e iloilo ai galuega o fatuga'o. Ole maualuga ole creatinine e mafai ona fa'aalia ai le fa'aitiitia ole ga'o.

Fua Fa'atatau ole Su'ega ole Glomerular (eGFR): Ole tau fa'atatau lea e fa'atatau ile maualuga ole creatinine e fa'atatauina le lelei ole fa'amama e ou fatuga'o otaota mai lou toto. O le maualalo ole eGFR e mafai ona fa'aalia ai le fa'aitiitia ole ga'o ga'o.

Cholesterol

O lenei su'ega e fua ai le maualuga o ituaiga cholesterol ma triglycerides eseese i lou toto, lea e mafai ona fesoasoani e iloilo ai lou lamatiaga i ma'i fatu.

Aofa'i Cholesterol: Ole fua lea ole aofa'i ole cholesterol ile toto, e aofia uma ai le lipoprotein maualuga (HDL) cholesterol ma le lipoprotein maualalo (LDL) cholesterol. Ose fa'ailoga atoa ole maualuga ole cholesterol.

HDL Cholesterol: High-density lipoprotein cholesterol e masani ona taʻua o le "lelei" cholesterol. E fesoasoani e aveese ai le cholesterol tele mai lou toto ma ave i le ate mo le gaosiga. Ole maualuga ole HDL cholesterol e masani ona manatu e aoga mo le soifua maloloina ole fatu.

LDL Cholesterol: Low-density lipoprotein cholesterol e masani ona taʻua o le "leaga" cholesterol. E fesoasoani i le fa'atupuina o le ma'a i alatoto, ma fa'ateleina ai le fa'ama'i fatu ma le stroke. Ole maualuga ole LDL cholesterol e masani ona mana'omia.

Triglycerides: Triglycerides o se ituaiga o ga'o e tafe i lou toto. O se puna o le malosi mo lou tino. O maualuga maualuga o triglycerides e mafai ona fesoʻotaʻi ma le faʻateleina o aʻafiaga o faʻamaʻi fatu, aemaise lava pe a tuʻufaʻatasia ma isi tulaga lamatia.

Fuafuaga ole Cholesterol: Ole fua ole cholesterol e maua ai fa'amatalaga faaopoopo ile soifua maloloina ole fatu. Ole fua fa'atatau masani e aofia ai:

  • Aofa'iga Cholesterol/HDL: Ole fua faatatau lea e fa'atusatusaina ai le maualuga ole cholesterol ile maualuga ole HDL cholesterol. O fua faatatau maualalo e masani ona manatu e sili atu, aua e faʻaalia ai le maualuga o le "lelei" cholesterol i le aofaʻi o le cholesterol.
  • Ole fua faatatau ole LDL/HDL: Ole fua faatatau lea e fa'atusatusaina le maualuga ole LDL cholesterol ile maualuga ole HDL cholesterol. Ma le isi, o se fua faatatau maualalo e masani lava ona sili, aua e taʻu mai ai le maualalo o le lamatiaga o maʻi fatu.

Su'ega Su'ega

Taimi o le Prothrombin (PT) ma Fa'avasegaina Fa'ava-o-malo (INR): O su'ega nei e fuaina ai le vave o le fa'amalo o lou toto. E masani ona fa'aaoga e mata'itu ai togafitiga fa'atasi ai ma vaila'au fa'ama'i toto e pei ole warfarin. O le maualuga o le INR poo le PT o lona uiga o lou toto o lo'o fa'apipi'i lemu nai lo le masani, e ono fa'atupula'ia ai le lamatiaga o le tafetoto.

Isi Suʻega

C-Reactive Porotini (CRP): Ole polotini lea e oso a'e e tali atu ile fula ile tino. O maualuga maualuga e mafai ona faʻaalia ai se faʻamaʻi poʻo se faʻamaʻi umi e pei o le rheumatoid arthritis poʻo le lupus.

Amylase: O le enzyme lea e fesoasoani i lou tino e fa'alilo mea'ai. O maualuga maualuga e mafai ona faʻaalia ai se faʻafitauli i lau pancreas, e aofia ai tulaga e pei o le pancreatitis.

D-Dimer: Ole fasi polotini lea e gaosia pe a malepe se fa'aalatoto i lou tino. O maualuga maualuga e mafai ona fa'ailoa mai e ono i ai se fa'amalo tele e tupu i lou tino.

Toto Maualuga: Ole su'ega lea e fua ai le aofa'i ole kulukose (suka) i lou toto. O maualuga maualuga e mafai ona ta'u mai ai le ma'i suka, ae maualalo le maualuga e mafai ona o'o atu ai i le hypoglycaemia (maualalo le suka toto).

Su'ega ole Gaioiga (TFTs): O nei su'ega e fuaina ai le lelei o lau thyroid e ala i le siakiina o le maualuga o le hormone e fa'aosofia ai le thyroid (TSH) ma le thyroxine (T4). Ole maualuga ole tulaga e mafai ona fa'aalia ai tulaga e pei ole hypothyroidism po'o le hyperthyroidism.

iʻuga

E ui o lenei ta'iala e tatau ona tu'uina atu ia te oe se malamalamaga sili atu i taunuuga o au su'ega toto, e taua le manatua o nei su'ega ua na'o se tasi o vaega o le ata. O lau foma'i po'o le Foma'i Fa'apitoa e fa'amatalaina nei fa'ai'uga i le tulaga o au fa'ailoga, tala'aga fa'afoma'i, ma isi su'esu'ega. Afai la e iai ni au fesili po'o ni atugaluga e uiga i au fa'ai'uga, aua le fa'atuai e fesili i lau foma'i po'o le tausima'i mo se fa'amalamalamaga. Latou te i ai iina e fesoasoani ia te oe.